Review: palmOne Tungsten|T5 (review)

De Tungsten|T5 in de verpakking De T5 met beschermflap De T5 van de bovenkant gezien De T5 van de zijkant gezien Ingeschoven is de T3 korter Uitgeschoven is de T3 langer Hoogteverschil bovenkant T3 en T5 Hoogteverschil onderkant T3 en T5 Het programma Favorites Het programma Media De laadkabel: let op hoe dun de aansluiting is De aansluiting voor de Multi-connector Een aangesloten Multi-connector

Hardware

De processor is een Intel XScale PXA270 op 416MHz. Hoewel hij sneller en van een nieuwer type is dan die van de Tungsten|T3, voelt hij qua snelheid vergelijkbaar aan. Dit komt waarschijnlijk doordat het een ander soort geheugen bevat. Een speciale eigenschap van de T5 is dat hij geen gegevens kwijtraakt door een lege batterij. Hiervoor gebruikt hij NAND-Flash geheugen, dat data jaren vast kan houden zonder dat er stroom op staat. Helaas is het moeilijk om hier data op weg te schrijven en is er een oplossing gevonden door alle databases waarin geschreven moet wordt tijdelijk naar een conventioneel stukje RAM-geheugen te verplaatsen, het te wijzigen en daarna weer terug te kopiëren. Hierdoor is de T5 iets langzamer, maar veel scheelt het niet. Wat wel veel langer duurt, is een reset. Hierbij moet waarschijnlijk iets met het geheugen gebeuren, waardoor een soft reset (meest voorkomende, gewoon resetpinnetje indrukken) 30 seconden duurt. Een hard reset (alle data gaat verloren) duurt ruim 2 minuten. Ook een zoekactie duurt iets langer, maar het is niet zo'n ramp als elders gezegd wordt.

De hoeveelheid geheugen die aanwezig is om programma's op te slaan is vergelijkbaar met de T3 (55MB), maar daarnaast is er 160MB beschikbaar als snelle SD-kaart. Helaas heb je voor back-ups toch een echt geheugenkaartje nodig, want al het interne geheugen wordt na een hard reset gewist.
Het scherm is van hetzelfde type als dat in een Tungsten|T3: een HiRes+ 320x480 scherm. In direct zonlicht is het net als bij de T3 minder goed afleesbaar. Het is softwarematig nog steeds roteerbaar, maar voordeel ten opzichte van de T3 is dat je niet eerst hoeft te schuiven voordat je de onderste helft ziet. Hoewel je door het ontbreken van een slider altijd met één knop een graffiti area tevoorschijn kunt laten komen, is write-on-screen nog steeds mogelijk. Voor de T3 zijn enkele verschillende schermen in omloop. Het scherm van de T5 is, zoals je op de plaatjes kunt zien, iets helderder dan dat van mijn T3.
Ten opzichte van de T3 zijn er hardwarematig enkele nadelen. Zo is de trilfunctie verdwenen, is er geen LEDje meer dat laat zien dat hij oplaadt, en zijn de microfoon en voicememofunctie verdwenen.

Software

Er wordt erg veel software meegeleverd. Onderaan dit review bij de specificaties staat een opsomming van de programma's die al bekend zijn van eerdere modellen; in dit stukje beperk ik mij tot de nieuwe software.
Files is een programma waarmee je alle bestanden van de interne geheugenkaart van 160MB en van een externe geheugenkaart kunt beheren. Enkele bestanden, zoals Word-documenten en plaatjes, kun je aanklikken waarna het programma dat ermee overweg kan gestart wordt.
Een halfjaar geleden kwam Softick met Card Export II. Hiermee werd je geheugenkaart door de computer als USB-stick herkend, en kon je zonder installeren van drivers (onder Windows 2000 of XP) bestanden er snel opzetten. Dit programma moest je er los bijkopen, maar nu levert palmOne standaard een vergelijkbaar programma mee: Drive Mode. Hiermee worden zowel de interne als externe geheugenkaart door de computer gezien als losse harde schijven. Met de meegeleverde Hotsync-kabel kun je dus op elke Windows 2000- of XP-computer bestanden installeren, verwijderen, bekijken en wijzigen. Dit gaat met ongeveer 400kbyte/sec, maar kan afhankelijk zijn van het gebruikte geheugenkaartje. Wanneer je dit gebruikt kun je ondertussen niets anders doen op je pda.

Een nieuw programma voor op de computer is palmOne File Transfer. Wanneer de T5 is aangesloten op de computer, aanstaat, en geen programma draait dat gebruik maakt van de connector, kun je alle bestanden op de interne geheugenkaart van 160MB en de externe geheugenkaart benaderen. Je hoeft hier dus geen speciaal programma voor op te starten op de Palm, maar palmOne File Transfer moet wel op de computer geïnstalleerd staan. Je kunt, net als via de Windows Verkenner, bestanden van of naar het geheugen slepen. Voordeel ten opzichte van DriveMode is dat je ondertussen gewoon in bijvoorbeeld DocumentsToGo door kunt werken, zij het iets langzamer. Nadeel is dat steeds wanneer je de Palm aan- of loskoppelt van de computer, de computer dat ‘weet' en 1x piept bij het aan- en loskoppelen. Ook wanneer je je Palm aan- en uitzet geeft de computer een dergelijke piep. Deze is in Windows wel uit te schakelen wanneer je je eraan stoort (via geluiden in het configuratiescherm).

Favorites

Een nieuwe applicatie is Favorites. Standaard is deze applicatie gebonden aan de eerste hardbutton. Verdeeld over 4 schermen kun je 32 snelkoppelingen aanmaken. Deze snelkoppelingen kunnen verwijzen naar een programma, een website, of een map die dan in het programma Files opent. Wanneer je een programma verwijdert waar een snelkoppeling naartoe staat, blijft de snelkoppeling staan. Pas wanneer je erop klikt, zegt hij dat het programma niet gevonden kan worden. Snelkoppelingen kun je makkelijk verplaatsen of verwijderen door er langer op te klikken.

Addit

Addit is software op je pda om software te kopen. Dit werkt in combinatie met een conduit. Automatisch wordt een lijst met nieuwe software gedownload die je kunt bekijken. Je kunt ook per categorie zoeken. Per programma staat een beschrijving, een knop om te software uit te proberen, en een knop om de software te kopen. Bij de eerstvolgende synchronisatie wordt dat verwerkt, en staat de geselecteerde software erop.

Media

Dit programma zat ook al op de Zire72, en is bedoeld om plaatjes weer te geven en filmpjes af te spelen. Een film in mpeg formaat speelt hij prima af, maar voor xvid heb je nog steeds mmplayer nodig. De Zire72 had als voordeel dat het zelf compatible filmpjes kon opnemen, maar wanneer ik bij de T5 een filmpje meeneem zal ik deze graag in het compacte xvid omzetten. Ook de plaatjesviewer is van weinig functionaliteit voorzien. Hoewel je kunt roteren en op plaatjes tekenen, is het niet mogelijk in te zoomen. Scrollen kan gelukkig wel. Ondersteunde formaten zijn JPG, GIF en BMP. PNG heb ik ook geprobeerd, maar die werd niet herkend. Plaatjes worden ook niet altijd op ware grootte afgebeeld, waardoor er detail verloren gaat.

Uiterlijk

De Tungsten|T5 lijkt qua design erg op de Tungsten|E en daarmee ook op de V-serie. Deze serie kenmerkte zich door een dunne en stijlvolle behuizing. Nog steeds vinden veel mensen de V-serie qua design het mooist van alle pda's en op dat succes lift de T5 dus een beetje mee. Hij is even dik als de T3, langer dan een ingeschoven T3, maar korter dan een uitgeschoven T3. Ten opzichte van de Tungsten|E is de T5 iets langer en de kleur iets donkerder. Hoewel de behuizing van zowel de T5 als de E van plastic zijn, lijkt de T5 van een betere kwaliteit. De hele Tungsten|T serie was tot nu toe van metaal. Dat heeft voordelen: het ziet er mooier uit, voelt beter aan, en er komen deuken in plaats van scheuren in. Wanneer er een case omheen zit zijn deze voordelen van metaal weg, maar het voordeel van plastic blijft: het is licht. De T3 weegt 160 gram , de T5 nog maar 145 gram . Na een dag testen zitten er nog geen krassen op de behuizing. De donkere beschermflap heeft wel wat afgegeven, maar dat is er makkelijk weer af te vegen.
De powerbutton is iets verzonken en zit rechts aan de bovenkant. Helaas reageert hij niet altijd even goed. Wanneer je hem indrukt kan hij 'klik' zeggen zonder dat het effect heeft. Alle andere knoppen - de 4 applicatiebuttons en de d-pad - doen het wel uitstekend. Het d-pad werkt beter dan die op de Tungsten|E: in alle richtingen voel je duidelijk dat je geklikt hebt.

Omdat er nieuwe applicaties zijn die door palmOne belangrijk bevonden worden, is de volgorde van de hardbuttons veranderd. Links zit een knop waarmee je naar Favorites gaat en met de tweede keer klikken naar de launcher. Deze volgorde kun je in Prefs wijzigen, maar het is niet mogelijk om er een andere applicatie mee te starten. Helaas gaat deze knop naar de standaardlauncher en niet naar een 3rd party launcher als ZLauncher of LauncherX. Wanneer je een 3rd party launcher gebruikt kun je deze bovenaan in Favorites zetten, en erheen gaan door op de linker hardbutton te drukken. Daarna kunt je via de select-button van de d-pad de launcher te starten.
De tweede button van links gaat naar de Calendar, de derde naar Contacts en de vierde naar Files. Deze laatste drie kun je via Prefs aan elke willekeurige applicatie toekennen.

Op de achterkant zit de speaker. Dit is overgenomen van de Tungsten|E, want bij de TungstenT/T2/T3 zat deze rechtsboven aan de voorkant. Als de T5 op tafel ligt klinkt het geluid al enigszins gedempt en wanneer er een case omheen zit zal dit nog erger zijn. Wanneer je altijd oordopjes gebruikt is dit niet erg, maar anders is dit wel een minpunt. De kwaliteit en het volume zijn vergelijkbaar met de speaker van de T3.

Multi-connector

Aan de onderkant is de nieuwe connector te vinden. Deze connector heeft de naam Multi-connector meegekregen. Sinds de Palm m500 (maart 2001) gebruikte Palm de Universal Connector. Deze is uiteindelijk op 11 modellen verschenen, maar voldoet niet meer in elke situatie. De nieuwe Multi-connector heeft enkele voordelen. Ten eerste ondersteunt hij naast gewone data ook audio en video. Zo wordt het makkelijker om een carkit te maken waarbij audio door de auto-speakers gaat. Ten tweede is de laadkabel een stuk compacter. Het deel dat je in de Palm moet steken is nauwelijks dikker dan de kabel zelf. Het laatste argument is dat hij veel steviger vastzit. De achterkant hoeft niet meer ondersteund te worden als de Palm rechtop op een Multi-connector staat. Een nadeel is dat je alle aangeschafte accessoires moet vervangen omdat het niet meer past.
PalmOne levert helaas geen cradle mee voor deze Multi-connector. Een USB- en een laadkabel worden wel meegeleverd. Ze zijn allebei los te gebruiken, maar de laadkabel kun je ook achterin de USB-kabel steken zodat hij kan synchroniseren tijdens het laden. Op de USB-kabel zit een Hotsync-knop, vergelijkbaar met de knop op een cradle. Het voordeel van twee losse kabels is dat je op vakantie met een compacte lader kunt opladen en wanneer je de USB kabel ergens mee naartoe neemt kun je met Drive Mode de ingebouwde memorycard en de SD-kaart benaderen.

D-pad

Een functie die van de Treo 600 is overgenomen, is de d-pad functionaliteit. De Treo 600 was oorspronkelijk door Handspring ontworpen om zoveel mogelijk met de hardbuttons te bedienen, dus zonder stylus. Door overname van Handspring kan palmOne gewoon dezelfde functies overnemen. Dat is gedaan met de d-pad functionaliteit. Wanneer er voorheen een scherm was waarbij je kunt kiezen tussen ‘OK' en ‘Cancel' kon je met de d-pad alleen voor OK kiezen. Nu komt er om OK een blauwe gloed, die je door op ‘naar rechts' te drukken om Cancel heen laat staan. Zodra je op de middelste button drukt kiest hij dat waar de blauwe gloed omheen zit. Dit werkt goed in de meegeleverde programma's.

Enkele buttons van de d-pad geven een ander signaal door aan programma's, waardoor programma's met d-pad ondersteuning aangepast moeten worden. Op het moment werkt bijvoorbeeld ZLauncher niet goed met de d-pad samen. Hij doet dan gewoon niks, maar het crasht ook niet. Het is een kwestie van tijd voordat dit verholpen is.
Iets dat er vanaf de Palm m100 al in zat, en ik redelijk vaak gebruik, is de klok die tevoorschijn komt wanneer de Palm uitstaat en je op de middelste button van de d-pad drukt. Dit is voor een Tungsten|E met kapotte powerbutton een bekende manier om hem aan te zetten: 2x op de middelste button drukken en hij staat aan. Helaas is deze functie helemaal verdwenen op de T5 en komt er geen klok meer tevoorschijn.
Het langer indrukken van de middelste button wanneer de Palm aanstaat, bracht je bij voorgaande modellen bij de launcher. Omdat de meest linkse knop ook al naar de launcher gaat, is de code voor de middelste button veranderd. Deze laat nu een overzicht van alerts zien.

Batterij

Omdat er erg veel mensen klaagden over het batterijverbruik van de T3, is iedereen blij dat er in de T5 een betere batterij te vinden is. Bovendien vebruikt het geheugen geen stroom meer, waardoor de accu na een maand nog bijna vol moet zitten wanneer je hem niet gebruikt. Ook zit er een nieuwer type processor in die energiezuiniger zou moeten zijn. De capaciteit van de accu is 1300 mAh. Door de vergrote accucapaciteit kun je wel een stuk langer doorwerken. Als test heeft iemand op 1src de Palm een mp3 laten spelen met het scherm op lage helderheid. Na 4 uur en 20 minuten hield hij ermee op. Erg acceptabel. Vergeleken met de 900 mAh van de T3 blijkt dat de gebruiksduur recht evenredig is met de accucapaciteit. Het verbruik is, ondanks de verbeterde hardware, niet afgenomen ten opzichte van de T3.

PIM

De ingebouwde PIM-applicaties zijn dezelfde als op de Zire72. Voor mensen met een Palm ouder dan een jaar betekent dit dat je er een today-view bijkrijgt bij Calendar, en verjaardagen en meer custom-fields hebt bij Contacts. Ten opzichte van de T3 kun je plaatjes bij Contacts voegen, en zelf een achtergrondplaatje instellen.
World Clock laat nu zien waar het dag en nacht is. Er zit een optie bij om te berekenen hoe laat op welke plaats en op welke datum de zon opkomt en ondergaat. Ook kun je extra tijdsberekeningen uitvoeren. Bijvoorbeeld: stel dat het 21.55 in Tokio is, hoe laat is het dan in New York?
Expense is nog steeds aanwezig, en is nog hetzelfde als een jaar of 4 geleden. Ik ken niemand die dit actief gebruikt, maar een grote update zou daar juist verandering in kunnen brengen. Ik ben echter bang dat dit nooit gebeurt.

Prefs

In Prefs zijn een aantal dingen nieuw of opmerkelijk. De eerste is Security. Deze was in de Tungsten|T2 een stuk beter, maar die verbeteringen waren in de Tungsten|T3 weer verdwenen. Waar de T2 van Teallock gebruik maakte, is dat hier niet meer vermeld. Je kunt data encrypten met RC4 of AES (FIPS). Ook kun je instellen dat na een zelf te kiezen aantal foutieve wachtwoorden alle data gewist wordt.
Bij Sounds&Alerts is er door het ontbreken van de trilfunctie geen verschil meer tussen ‘Silent' en ‘All off'. Je kunt daarom nu alleen nog kiezen tussen Custom en Silent.
Standaard staat Bluetooth discoverability nu op Off. Hierdoor kan niemand je zomaar berichtjes sturen, ook bekend onder te term bluejacking. Iets dat ook op de Zire 72 zat is Setup Devices. Hiermee kun je makkelijk met een telefoon, pc of lokaal netwerk verbinding maken. De Bluetooth prefs kunnen nu ook benaderd worden via het programma Bluetooth in de launcher.
Helemaal nieuw onder prefs is VPN. Wanneer je een VPN cliënt hebt geïnstalleerd kun je die daar beheren.

Conclusie

De Tungsten|T5 is een prima pda. De Multi-connector biedt genoeg vernieuwing om de oude Universal Connector te vervangen, hoe jammer het ook mag zijn voor mensen met oude accessoires. Door het nieuwe geheugen raak je niets meer kwijt door een stroomstoring, maar het is jammer dat ook de interne geheugenkaart wordt gewist bij een harde reset en dat dit geheugen een erg lange resetduur tot gevolg heeft. palmOne heeft wel goed zijn best gedaan om dit geheugen beter toegankelijk te maken op de pc. Ook is er veel software meegeleverd, en hoewel deze niet altijd erg uitgebreid is, denk ik toch dat de Tungsten|T5 een complete pda is.

Pluspunten

• Geen slider meer
• Mooi design
• Licht gewicht
• Veel geheugen
• Goede batterij
• Makkelijk bestanden meenemen
• Verbeterde connector (minpunt wanneer je al accessoires hebt)

Verbeterbaar

• Intern Flash-geheugen wordt bij een harde reset gewist
• Resetten duurt lang
• Plastic behuizing
• Cradle ontbreekt
• Powerbutton reageert niet altijd goed
• Voicememo, trilfunctie, en LED niet aanwezig

Specificaties

• Scherm: 320x480 HiRes+
• Geheugen: 256MB flash (215MB bruikbaar)
• Processor: Intel XScale PXA270 416MHz
• Afmetingen: 12,1x7,8x1,5cm
• Gewicht: 146gram
• Draadloos: Bluetooth en infrarood
• Batterij: 1300 mAh lithiumionpolymeer
• Meegeleverde software: Palm Desktop, Hotsync, Documents to Go 7, palmOne file transfer, RealPlayer 1.6.0, Handmark Solitaire, eReader, Adobe Reader, Addit, AudiblePlayer, Java virtual machine (J2ME)
• Besturingssysteem: PalmOS 5.4
• Prijs: € 379 (PDAshop)
• Producent: palmOne

Beoordeling

Gebruik
Uiterlijk
Prijs
Duurzaamheid
Eindoordeel

Relevante links

• Palm Centro
• Palm Treo 500v
• Palm Treo 650
• Palm Treo 750v
• Palm Treo 680 voor beginners

Vragen, opmerkingen of discussie?