Review: Palm TX

De verpakking van de T|X Totaalaanzicht T|X Detail van de knoppen en 5-weg navigatieknop De bovenkant van de T|X De onderzijde van de T|X De achterzijde met de speaker en het resetgaatje De standaard Launcher van de T|X Uitleg over de opties in de statusbalk 100MB beschikbaar vrij geheugen (minus enkele testapplicaties) De ingebouwde Wi-Fi-verbinding Addit kan nu ook Reuters-nieuws tonen

Het is weer oktober, dus tijd voor nieuwe pda's van Palm. Dit najaar komen er twee nieuwe modellen in de winkel:

• Palm Z22, een instapmodel met een 160 x 160 kleurenscherm, 32 MB RAM, geen SD-slot en een prijs rond de magische grens van $99;
• Palm T|X, het topmodel voor de zakelijke gebruiker.

Het aanbod van Palm bestaat nu dus uit vijf modellen: de Lifedrive, de Treo 650, de Z22, de Tungsten|E2 en de T|X. In dit review bespreken we de T|X, omdat dit model voor de lezers van deze website het meest interessant is. Het lijkt er overigens op dat Palm de merknamen Zire en Tungsten laat vallen, want ze worden niet meer genoemd in de documentatie, op de doos of op de handheld zelf. De T|X heet simpel T|X en geen Tungsten|X.

In de doos

De T|X wordt geleverd in een kubusvormige doos. Binnenin vinden we de bekende inhoud: de T|X zelf, een matzwart kunststof schermflapje, een stroomadapter met internationale opzetstukken, een synchronisatiekabel, boekjes en een cd.

Het apparaat

De meningen over de kleur van de T|X zijn wat verdeeld: is het zwart of heel donkerblauw? Laten we het erop houden dat het matzwart kunststof is, dat neigt naar donkerblauw. Liever hadden we een metallic-kleurige afwerking gezien, maar dat is een persoonlijke mening. Het eveneens kunststof beschermflapje wordt weer op dezelfde manier bevestigd als op eerdere modellen vanaf de Palm V: met een staafje die in een soort rails aan de zijkant wordt geschoven. Aan de andere zijkant bevindt zich zo'n zelfde de rails voor de stylus.
Vermeldenswaardig is het gewicht van de stylus: dit is niet de eerste de beste tandenstoker, maar een stevig model van bijna massief metaal. De resetpin wordt zichtbaar als je de plastic bovenkant van de stylus afschroeft, maar eigenlijk is dat niet nodig. De resetknop van de T|X bevindt zich namelijk direct aan het oppervlak, aan de achterkant van de T|X. Met de schrijfpunt van de stylus kun je de resetknop gemakkelijk indrukken, zonder dat je de stylus uitelkaar hoeft te schroeven. Aan de achterkant bevindt zich ook een speaker, maar geen camera zoals eerder op sommige websites werd verondersteld. Een LED en een voicememoknop ontbreken eveneens; het is met de T|X dan ook niet mogelijk om voicememo's op te nemen, zelfs niet wanneer je de benodigde software achteraf installeert. Een LED-alarm of trilalarm zijn ook niet beschikbaar.
De speaker is van voldoende kwaliteit, al klinkt deze wat dof als de T|X met de achterzijde op bijvoorbeeld een bureau ligt. Een snelle test met TomTom leert dat routeaanwijzingen zeer duidelijk klinken, ook in voornoemd scenario als de speaker gedempt is door het bureaublad.

Behuizing

De voorkant is voorzien van het woord 'palm' in het nieuwe lettertype. Aan weerszijden van de glimmend grijze navigatieknop zitten vier applicatieknoppen voor home, agenda, adresboek en internet. De connector aan de onderzijde is de zogenaamde multiconnector, die sinds de Tungsten|T5 in gebruik is. Bovenop zitten dan nog een aan/uitknop, een 3,5 mm oortelefoonaansluiting en een SDIO-slot. De T|X past niet in de Treo 650-cradle, maar wel in de eerder besproken Seidio-cradle.

Ondanks het feit dat de behuizing en de knoppen van de T|X geheel van kunststof zijn, voelen deze solide aan. Naar onze mening zullen er weinig klachten zijn over productiefouten zoals losrakende schroefjes (Tungsten|T3) of losbladderende verf (Zire72), simpelweg omdat er met deze pda weinig zaken mis kunnen gaan. Overigens is de behuizing wel erg gevoelig voor vingerafdrukken of andere smoezeligheidjes, dus voor degenen die graag pronken met hun nieuwe aanwinst is een wekelijke (of dagelijkse) poetsbeurt geen overbodige luxe.
Over de kunststof knoppen ook geen klachten van onze kant, al zal onze persoonlijke voorkeur altijd uitgaan naar het wat zwaarder en eleganter uitgevoerde metaal. De feedback (mate van respons bij indrukken) van de knoppen is prima en de vier applicatieknoppen en de navigatieknop zijn voldoende groot uitgevoerd zodat ook personen met wat grotere vingers geen problemen zullen ondervinden in de bediening.

Verschillen met de Tungsten|E2 en Tungsten|T5

De T|X moet worden gezien als de opvolger van de Tungsten|T5. Maar Palm heeft ook nog een ander zakelijk model in de aanbieding: de Tungsten|E2. In hoeverre is er eigenlijk verschil met deze andere modellen? De drie opvallendste verschillen:

• De T|X heeft Wi-Fi, de twee andere modellen niet;
• De T|X heeft 128 MB RAM (het besturingssysteem geeft zelf 114,8 MB aan, waarvan 101,1 MB beschikbaar), terwijl de T|E2 over maar 32 MB RAM en de T|T5 over maar liefst 256MB RAM beschikt;
• De T|X ondersteunt USB 2.0, de twee andere modellen niet

Specificaties

De T|X is voorzien van een 312MHz XScale-processor en PalmOS 5.4.9 (Garnet). Alhoewel de processorsnelheid ten opzichte van de T|T5 behoorlijk is teruggeschroefd, is daar tijdens het werken met de T|X niet zo heel veel van te merken. Om te testen hebben we eerst een mp3-album in Pocket Tunes geladen en deze op de achtergrond af laten spelen. Vervolgens hebben we via een met WPA-PSK beveiligde Wi-Fi-verbinding wat websites bezocht, wat documentjes geopend in Documents To Go, wat foto's bekeken en wat andere applicaties gestart vanaf geheugenkaartje. Van een hapering bij Pocket Tunes is eigenlijk alleen sprake als er in Documents To Go het voorbeeld-Exceldocument wordt geopend of bij het opbouwen van de Wi-Fi-verbinding. Andere zaken laten geen merkbare vertraging zien en de T|X voelt ook niet overdreven langzaam aan. Kortom: de 312MHz-processor lijkt niet echt moeite te hebben met normaal gebruik. Het scheelt natuurlijk dat er niet zoals bij de LifeDrive een harde schijf aangesproken hoeft te worden. Speedy geeft de T|X een score van 1415, tegenover 1667 voor de LifeDrive (Portrait-stand), 1875 voor de Tungsten|T5 (Portrait) en 2000 voor de Tungsten|C.

Het scherm heeft een resolutie van 320 x 480 pixels en kan 65.000 kleuren weergeven. Deze is verder van prima kwaliteit (vergelijkbaar met T|E2 of T|T5), maar is wel wat flets in zeer fel zonlicht. Het scherm is dan nog wel redelijk af te lezen, maar vooral de kleuren zijn wat uitgebleekt. Niet onwerkbaar, maar een puntje van aandacht.

Voor het maken van draadloze verbindingen is infrarood, Bluetooth 1.1 (geen 1.2 zoals een errata-blaadje bij de handleiding vermeldt) en 802.11b Wi-Fi voorhanden. Bij Wi-Fi is er de keuze uit geen beveiliging, WEP of WPA-PSK. Wie een MAC-filter gebruikt, vindt op de sticker aan de achterkant van de pda het benodigde MAC-adres.

Geheugen

De 128 MB non-volatile geheugen (oftewel flashROM) lijkt wat mager in vergelijking met de 256 MB van de T5. Maar er is nog iets aan de hand: de T|X ondersteunt geen 'drive mode'. Je kunt het apparaat dus niet als een externe usb-stick gebruiken, zoals bij de Tungsten|T5 en de Lifedrive mogelijk is. Prettige bijkomstigheid hiervan is wel dat een zachte herstart veel korter duurt dan bij de modellen waarvan een deel van het geheugen wel is gereserveerd als externe geheugenkaart.

Overigens is er wel een deel van het geheugen gereserveerd voor normale Windows-bestanden, die normaal gesproken niet in RAM geinstalleerd kunnen worden. Dit geheugenvolume - BuiltIn genaamd - kan zichtbaar worden gemaakt met de laatste versie van Filez (Menu > Preferences > Show Hidden Volumes) of via Resco Explorer. Het wordt onder andere gebruikt door de Photos & Video-applicatie als opslagruimte voor foto's en videofilmpjes, maar ook door Blazer als downloadmap.

Het is mogelijk om vanuit de twee genoemde programma's (en mogelijk anderen) om bestanden van en naar dit geheugen te kopieren, maar er zijn nog maar weinig programma's die dit verborgen volume kunnen benaderen. Hopelijk komt daar in toekomst verandering in, zodat het niet perse noodzakelijk is om een extra SD-geheugenkaartje aan te schaffen. Het verborgen deel zou bijvoorbeeld ideaal zijn om een paar mp3'tjes of korte videofilmpjes in op te slaan. Helaas zien noch TCPMP als PocketTunes het BuiltIn-volume als extra geheugenruimte. Daarentegen kunnen apps als AcidImage of SplashBlog wel weer data naar dit deel schrijven.
Overigens wordt de geheugenruimte tussen traditioneel RAM en het BuiltIn-volume automatisch beheerd. Het totaal vrije geheugen is dus de som van Totaal Flash - (BuiltIn + RAM). Juist omdat het geheugen wordt gedeeld is het beter om conservatief om te gaan met het opvullen van het BuiltIn-volume, omdat er anders geen ruimte meer zou overblijven in het RAM-deel voor het starten van programma's of het opslaan van data.
Een andere waarschuwing is ook op zijn plaats: het BuiltIn-volume wordt bij een harde reset compleet gewist en is dus *niet* bedoeld voor het opslaan van backups, ook al is dit met bijvoorbeeld Resco Backup wel mogelijk.

Het BuiltIn-volume is overigens niet nieuw en ook geen speciaal feature van de T|X. Alle voorgaande modellen met NAND-Flash-geheugen, zoals de Treo 650, de T|T5 en de LifeDrive hebben dit verborgen volume ook, al is het bij die modellen minder interessant door enerzijds het krappe geheugen (Treo 650) en anderzijds de SD-kaartfunctionaliteit bij de T|T5 of de harde schijf van de LifeDrive. Het BuiltIn-volume is eerder uitgebreid besproken door Red Mercury, onder andere de ontwikkelaar van AcidImage.

Als laatste nog enkele cijfertjes voor de freaks ;). Resco Explorer geeft na een harde reset de volgende waarden aan voor het geheugen (in K): Dynamic (4783/6144), Storage (103000/117632), MaxDynChunk (1978), MaxStorChunk (16383K), ROM size (16384), DbCache (ong. 10000).

Software

Tijdens het gebruik is de statusbalk onderin het scherm continu in beeld. Hiermee zijn de tijd (en het statusvenster door op de tijd te tikken), Bluetooth, de zoekfunctie, het schakelen tussen portret/landschap en dergelijke gemakkelijk te bereiken. Een Home-knop ontbreekt echter in deze statusbalk, waarschijnlijk omdat de T|X al is voorzien voor een applicatieknop voor Home. Ikzelf (JP) vind het weglaten van de Home-knop een verkeerde keuze, maar dat zal waarschijnlijk komen omdat ik er al zo aan gewend ben om hem op die plek te vinden en dus regelmatig mistast. Het zou echter wat flauw zijn om Palm daarop af te rekenen.

Een (ander) punt van aandacht is dat bij het schrijven op het Graffiti-vlak de letters wat naijlen; een probleem waar bijvoorbeeld ook de Tungsten|T5 last van heeft. Dit betekent overigens niet dat er letters gemist worden, maar meer dat het soms even kan duren voordat de letter geregistreerd wordt. Voor mijzelf is dit niet echt een probleem, want ik kijk of naar het Graffiti-vlak of naar de output zelf, maar nooit naar beiden tegelijk. Maar als je je eraan stoort; het naijlen is helaas niet opgelost in de T|X.

Omdat Drive Mode niet mogelijk is, ontbreekt deze applicatie op de handheld. Ook ontbreekt de applicatie Files, waarmee het mogelijk was bestanden te beheren. We zullen dus weer moeten terugvallen op Filez, Resco Explorer of een andere bestandsmanager. Wel zijn Pocket Tunes 3.0.9, Documents to Go 7.006 (955), Blazer 4.3 en VersaMail 3.1C aanwezig, naast inmiddels vertrouwde applicaties als Media, Quick Tour, Card Info, Dialer, World Clock, SMS (geen MMS) en dergelijke. Het spelletje Solitaire van Handmark is aanwezig en... (hoera!) de Expense-applicatie is er ook weer! Daarnaast is de applicatie AddIt van Bluefish aanwezig, waarmee het mogelijk is om nieuws te lezen, maar dat vooral bedoeld is om software te installeren en aan te schaffen. Ook al had ik in eerste instantie wat (vooringenomen) bezwaren tegen de aanwezigheid van AddIt, het werkt toch leuker dan ik dacht. Het is gewoon prettig om even snel nieuws te lezen (afkomstig van Reuters) of via de softwarecatalogus een applicatie op te halen om te proberen. Lang niet alle applicaties kunnen worden gedownload, maar alle populaire utlities en spelletjes zijn aanwezig.

Bij de Photos & Video-applicatie (op sommige modellen Media geheten) zien we de functie Draw on Picture weer terug. Daarmee is het mogelijk om in foto's tekeningen en teksten toe te voegen. Bij het openen van de webbrowser Blazer verschijnt standaard een pagina waarop een speciale aanbieding van T-Mobile Hotspot wordt aangeboden (alleen geldig in de VS). Deze startpagina is in de voorkeuren gemakkelijk aan te passen en de T-Mobile-reclame kan gemakkelijk semi-permanent (tot de volgende harde reset) weggehaald worden door in het BuiltIn-volume het mapje T-Mobile te verwijderen. Dat levert toch weer 78K op :) Overigens geldt hetzelfde voor de aanwezige foto's en het videofilmpje in het BuiltIn-volume. Deze leveren na verwijdering een besparing op van 1,7MB.

Batterijduur

De T|X heeft een niet-verwisselbare Lithium-Ion accu met een capaciteit van 1400mAh. SysInfo laat een maximaal voltage zien van 3.90V, met een eerste waarschuwing rond de 3.64V en een kritiek voltage van 3.60V.
Het is erg lastig om al iets concreets over batterijduur te vertellen als je een nieuwe handheld nog maar zo kort in handen hebt gehad voor een review. Desondanks hebben we de afgelopen dagen een globaal beeld kunnen krijgen en dat laat zien dat onder normaal gebruik de T|X zeker drie/vier dagen zonder opladen zou moeten werken. De afgelopen nacht heb ik volcontinu mp3-muziek op de achtergrond geluisterd terwijl ik ondertussen af en toe wat websites bezocht via de Wi-Fi-verbinding en zo veel mogelijk normaal van de T|X gebruik heb gemaakt. Een paar spelletjes Bejeweled om de twee uur, wat documentjes openen in Documents To Go, af en toe wat zaken opzoeken voor dit review, etcetera. Na zes uur gaf de T|X een eerste batterijwaarschuwing en een uur later werd het kritieke niveau bereikt waarna de T|X zich uitschakelde. Dit is natuurlijk niet helemaal standaardgebruik, want niemand gaat zo lang volcontinu muziek luisteren en houdt de Wi-Fi-verbinding zo lang open. Het moet daarom vooral als kunstmatige indicator worden gezien voor dit review.

Conclusie

De stap terug van 256 MB naar 128 MB RAM is een tegenvaller, maar niet onoverkomelijk omdat het geheugen gemakkelijk met SD- en MMC-kaartjes kan worden uitgebreid. Van de teruggeschroefde processorsnelheid is tijdens normaal gebruik niets te merken, al kan het heel soms voorkomen dat er een kleine hapering is te horen als er muziek op de achtergrond wordt afgespeeld. Gelukkig worden deze minpuntjes ruimschoots goedgemaakt door de aanwezigheid van Wi-Fi; een functie op Palm-handhelds waar lang op gewacht is en die dus nu naast op de LifeDrive ook op de T|X te vinden is.
Wel zijn er een aantal zaken die we missen: in plaats van AddIt hadden we bijvoorbeeld liever Files en ondersteuning voor Drive Mode gezien. Ook is het jammer dat handige functies die bijvoorbeeld al wel op de Tungsten|T beschikbaar waren (trilalarm, LED, voicememo) nu opeens ontbreken.
Desondanks vinden we de T|X een zeer capabele handheld voor zowel beginnende als gevorderde gebruikers en is de prijs/kwaliteitsverhouding naar onze mening zeer in orde.

Het is lastig om op de T|X het stempel 'dit had de T|T5 van een paar maanden geleden moeten zijn' te plakken. Natuurlijk is Palm laat in de markt van Wi-Fi-enabled pda's, maar aan de andere kant kan bijvoorbeeld de Tungsten|C zich nog prima meten met de jongere generatie handhelds van Palm, ook al moet daarop WPA-beveiliging gemist worden. Daarnaast lijkt Palm het NVFS-geheugenbeheer nu beter onder controle te hebben en is er van instabiliteit op de T|X weinig te merken. Opzienbarend is de Palm T|X zeker niet, maar met opzienbarende handhelds win je niet altijd de oorlog.

Verbeterbaar

• Geen drive-mode
• Geen programma voor bestandsbeheer meegeleverd
• Handige functies zoals voicememo en trilalarm ontbreken
• Minder geheugen dan Tungsten|T5

Pluspunten

• Prima prijs/kwaliteitverhouding
• Wi-Fi
• Zware, kwalitatief goede stylus
• Eenhands-navigatie

Gegevens over de Palm T|X

• Fabrikant: Palm
• Product: T|X
• Verkrijgbaar bij: diverse retailwinkels en online
• Prijs: €329

Beoordeling

Gebruik
Uiterlijk
Prijs
Duurzaamheid
Eindoordeel

Relevante links

• Palm Centro
• Palm Treo 500v
• Palm Treo 650
• Palm Treo 750v
• Palm Treo 680 voor beginners

Vragen, opmerkingen of discussie?