Palmclub logo  

Home | Nieuws | Reviews | FAQs | Tips | Shop | Channel Navigator | Nieuwsbrief | Forums

Review: Palm Tungsten T m550 : Een nieuwe stap voor Palm

Door Jean Paul Horn Roel van der Vegte Klik op de plaatjes voor een vergrote versie
Publicatiedatum: 19 november 2002


De Launcher en Preferences. De iconen en de tekst worden in hoge resolutie getoond. De voorkeuren zijn nu in makkelijker blokken opgedeeld

Instellingen voor de verbinding via de GSM en de provider via een makkelijke wizard

De display-verpakking van de Tungsten|T

De knoppen van de Tungsten|T, met de 5-weg-D-pad

Dankzij de Universal Connector werken veel accessoires nog

Zicht op Voice Memo button en koptelefoonaansluiting

Schuifmechanisme van de Tungsten|T

Er wordt in dit review een aantal keren een opmerking geplaatst in de ik-vorm. Omdat dit een duo-review is hebben we voor de duidelijkheid met (1) en (2) aangegeven wie de betreffende uitspraak doet.
(1) = Jean-Paul Horn
(2) = Roel van der Vegte

Inleiding

Eind 2002 heeft Palm een complete vernieuwing van de productlijn doorgevoerd. De Tungsten|T is het nieuwe topmodel, gericht op de zakelijke gebruiker.
De Tungsten|T kwam op 28 oktober op de markt. Net als bij de Zire heeft dit apparaat op de achterkant een modelnummer: de Palm m550. In dit review houden we het bij Palm Tungsten|T.
De Tungsten|T is duidelijk gericht op de zakelijke gebruiker. Met ingebouwde Bluethooth, een scherm met hoge resolutie (320 x 320) scherm, 16 MB intern geheugen en PalmOS5 draaiend op een ARM processor is Palm gestart met een nieuwe generatie PalmOS PDA's.

Verpakking

De Tungsten|T wordt geleverd in een opvallende verpakking: een vierkante kartonnen doos met bovenin de Tungsten|T in een beschermende, transparante constructie. De Tungsten|T is schuin geplaatst en is zichtbaar via de voor- en de bovenkant van de doos. Erg fraai!
Onderin de doos vinden we een 'Read This First' boekje in 6 talen. Op de CD met de Palm Desktop, nodig voor de synchronisatie met de PC, staat een PDF-bestand in 12 talen, waaronder Nederlands, met dezelfde 'Lees Dit Eerst' tekst. Op de andere CD staat de bonussoftware, die is verdeeld over Communicatie, Ontspanning en Productiviteit. Verder de USB-cradle met de standaard Universal Connector en een stroomadapter. De cradle is overigens dezelfde als die ook al bij de m500-serie werd geleverd. Op deze Engelstalige pagina krijg je een compleet overzicht wat er allemaal wordt meegeleverd.

Gewicht en afmetingen

De Tungsten|T is een handheld met twee verschillende kanten. Het is in lengte de kleinste handheld gefabriceerd door Palm ooit, maar tevens een zwaargewicht. De Tungsten|T weegt 158 gram, meet 10,2 x 7,5 x 1,5 centimeter in gesloten toestand en is 2 centimeter langer (12,2) in open toestand. Ter vergelijking, de m515 meet 11,4 x 7,9 x 1,27 en weegt 128 gram. De Palm Zire weegt maar 108 gram. Overigens is de Tungsten|T lang niet de zwaarste PalmOS-handheld; die eer is voor de Sony NR70V met 200 gram.
De behuizing is, net zoals van de Palm Palm V(x), m500, m505 en m515, van geanodiseerd grijs aluminium. Boven, onder en aan de zijkanten wordt de behuizing afgewerkt door zwart kunststof. Aan de bovenkant bevinden zich tevens de openingen voor de stylus en het geheugenslot, de aan/uit knop en de infraroodpoort. Aan de linkerzijkant zit een hoofdtelefooningang en een button voor het activeren van de Voice Recorder. De onderkant wordt gedeeltelijk in beslag genomen door de Universal Connector.
De vier applicatieknoppen en de D-pad, waarover later meer, zijn (helaas) ook van kunststof en tonen de nieuwe iconen van Datebook, Address Book, Todo en Note Pad. Aan de bovenkant van het scherm is er van links naar rechts de naam - Tungsten|T te lezen, het Palm logo en uiterst rechts zit de uitgang van de ingebouwde luidspreker.

Software en eerste synchronisatie

Voor eerste gebruik dient de Palm eerst opgeladen te worden. In de 'Read Me First' wordt een aanbevolen laadduur van twee uur laden vermeld, maar ik (2) heb mijn Tungsten|T de hele nacht laten laden. De volgende ochtend was het tijd om te kijken wat er standaard al aanwezig is op dit apparaat.
De standaard Launcher biedt niet veel nieuws, behalve dan de nieuwe vormgeving van de iconen. De standaardapplicaties zijn allemaal aanwezig. Nieuwkomers zijn de World Clock de Voice Memo-applicatie.
De Preference-toepassing is flink uitgebreid met allerlei handige opties. Ten eerste is er nu een duidelijker menu-opbouw met vier hoofdgroepen: General, Communication, Personal en de lege groep Other, die waarschijnlijk gebruikt gaat worden door externe applicaties. De alarminstellingen hebben nu drie groepen: je eigen voorkeuren, alles uit, of alleen het trilalarm en de LED-alarmfunctie aan. Hiermee kun je dus snel van alarmtype wisselen als je een vergadering in moet of er weer uit komt. Ook kun je in de preference 'Power' instellen dat de Palm aangaat als je de unit openschuift en eventueel of je de Palm uit wilt schakelen als je deze weer dichtschuift.

Omdat er bij de Tungsten|T een nieuwere Palm Desktop wordt meegeleverd, met onder andere een conduit voor de voice memo's, de iets nieuwere Notepad-applicatie en jawel (!), Expense, heb ik (2) deze eerst geinstalleerd. Bij het installeren wordt gevraagd of er met de Palm Desktop of met Microsoft Outlook moet worden gesynchroniseerd. Ook bij de Tungsten|T wordt PocketMirror van Chapura dus gratis meegeleverd. Tevens wordt er een Phone Link-applicatie en een SMS-programma geinstalleerd.
Voor bezitters van een oudere PalmOS-handheld heeft Palm op de website een duidelijk stappenplan staan om een goede upgrade van de programma's en de instellingen te voltooien.

De nieuwe multidirectionele knop

In navolging van verscheidende PocketPC's heeft ook Palm nu een multidirectionele knop, door Palm de D-pad of 5-way Navigator gedoopt. Deze D-pad heeft per programma een andere werking. De ronde Selectknop in het midden laat 2 seconden lang de World Clock zien als de Palm uitstaat. Als de Palm aan staat kan altijd teruggekeerd worden naar de Launcher door deze knop twee seconden in te drukken. Vervolgens kan er ook van applicatiecategorie worden gewisseld door de Selectknop weer twee seconden ingedrukt te houden. Dus als je de Tungsten|T niet hebt opengeschoven en de Graffiti-area bedekt is, kun je op deze manier toch tussen programma's wisselen. In de Launcher kun je een icoon selecteren door even op de Selectknop te drukken en dan met de 'pijl'toetsen naar het juiste icoon te gaan. Het vervolgens weer indrukken van de Selectknop is voldoende om het geselecteerde programma te starten.
In Address Book kun je snel zoeken naar een naam: de juiste letter kiezen gaat met de op-/neer-functie. Een volgende letter kiezen door even naar rechts te klikken. De gekozen naam selecteren gaat weer met de Selectknop, waarbij de Palm zelf 'raadt' welke letters er mogelijk zijn. Na een aantal dagen merk je dat je steeds meer kunt uitvoeren zonder eerst de Tungsten|T open te hoeven schuiven.

Jammer genoeg wordt het D-pad door de meeste toepassingen nog niet ondersteund. Zelfs enkele van de bij de Tungsten|T meegeleverde applicaties maken hier nog geen gebruik van. Je kunt dus nog niet vanuit ieder programma terug naar de Launcher via de Selectknop. De D-pad ondersteuning zit namelijk niet standaard in OS5 en is door Palm zelf ontwikkeld. De functionaliteit is echter wel beschikbaar gesteld voor alle geregistreerde softwareontwikkelaars. Het is dus, net zoals bij de introductie van de Jog Dial door Sony, een kwestie van tijd voor er ongetwijfeld mooie toepassingen gaan komen voor de D-pad.

Batterijduur

PalmOS handhelds staan over het algemeen bekend om hun lage energieverbruik, met uitschieters tot drie weken werken zonder opladen. De Tungsten|T haalt deze score bij lange na niet, maar ondanks de zwaardere processor, het hoge resolutiescherm en de ingebouwde Bluetooth presteert hij zeker niet slecht.
Een echte batterijtest heb ik (1) niet kunnen doen, maar de afgelopen dagen ben ik (1) zeer veelvuldig met Bluetooth aan de gang gegaan, zowel via mijn mobiele telefoon als via mijn PC en zelfs na meerdere uren achter elkaar continu bezig zijn was de batterijspanning nog maar 15% gezakt. Hierbij stond de backlight continu op 25%, een realistische waarde en vergelijkbaar met de backlight op 'High' op de Palm m515.
De Tungsten|T voorziet in een aantal energiebesparende mogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is het uitschakelen van het scherm bij het opnemen van een lange Voice Memo. Ook wordt de schermverlichting automatisch teruggeschakeld na de eerste batterijwaarschuwing en compleet uitgeschakeld na de tweede batterijwaarschuwing.
De gebruikte accu in de Tungsten|T is een Lithium-Polymeer accu, met een nominale waarde van 3.7v. De Tungsten|T is binnen ongeveer twee uur weer volledig opgeladen, maar je kunt nergens zien wanneer hij precies helemaal klaar is met de laadcyclus. Er is wel een batterijlaadindicator aanwezig, maar deze blijft ook na volledig opladen continu groen branden. Jammer dat hier niet aan gedacht is.
Zowel Palminfocenter als Infosync zijn in hun reviews van de Tungsten|T erg lovend over de levensduur van de accu. In de review-thread in het forum zullen we de batterijlevensduur uitgebreider bespreken als we de Tungsten|T wat langer in gebruik hebben.

Bescherming

De meegeleverde doorzichtige kunststof beschermklep is stevig en klikt netjes op zijn plaats. De D-pad is bereikbaar via een ronde uitsparing en deze blijft goed te bedienen. Wel jammer is dat Palm er niet voor heeft gekozen om ook de applicatiebuttons vrij te houden. De klep kan ook op de achterkant van de Tungsten|T geklikt worden, zodat deze niet in de weg zit en ook niet zoekraakt. Het scherm is door de klep heen goed leesbaar, maar heeft de neiging door het vele vastpakken snel smoezelig te worden.

PalmOS5 en emulatie

Applicaties die nog niet speciaal voor OS5 geschreven zijn worden in een zogenaamde emulator-modus gestart, waarbij de OMAP1510 processor de programma's uitvoert in de Dragonball 68000-mode. Het grote voordeel is dat bijna alle programma's die geschreven zijn voor het PalmOS ook gewoon onder PalmOS5, en dus de Tungsten|T blijven werken.

Nadelen zijn er uiteraard ook. Hacks werken helaas niet meer, minus een paar uitzonderingen die met TealMaster 2.x OS5 geschikt kunnen worden gemaakt.
Een ander nadeel is dat elk programma dat in emulatie-mode is gestart een bestand aanmaakt van 84 bytes met creator-id 'a68k'. Na ruim een week heb ik (1) al 19k aan emulatie-bestanden verzameld. Gelukkig zijn deze bestanden met een goede file-manager zoals Filez op te ruimen. Als een applicatie verwijderd wordt in de standaard Launcher (via 'Delete app' wordt het bijbehorende emulatie-bestand overigens ook verwijderd. Voor een goede uitleg over deze bestanden is het raadzaam om dit artikel lezen.
Over andere programma's die niet werken is een uitgebreide thread in het forum aan de gang. De meest bekende uit dit lijstje is AvantGo. Daar is overigens wel een OS5-versie van aangekondigd.

Processor en geheugen

Met de Tungsten|T stapt Palm over van de Motorola Dragonball-processor naar de zwaardere ARM-processor. PalmOS5 is speciaal voor de ARM-processoren geschreven. De in de Tungsten|T aanwezige Texas Instruments OMAP1510 is eigenlijk opgebouwd uit twee processoren. De ARM925 met een kloksnelheid van 144 Mhz is de hoofdprocessor, de tweede aanwezige processor is een 200 Mhz C55x DSP (Digital Signal Processor), speciaal bedoeld voor de zwaardere multimedia-toepassingen.
Voor wie alle ins-en-outs van de TI OMAP1510 wil weten heeft Texas Instruments een uitgebreide PDF beschikbaar.
Niet alleen de multimedia-toepassingen profiteren van de zwaardere processor, ook andere applicaties lijken veel sneller te laden en te reageren. Goede voorbeelden hiervan zijn het redelijk zware DateBk5 en het inlezen van een groot e-book.

Standaard zit er 16 MB RAM in de Tungsten|T, waarvan 14 MB beschikbaar is voor de gebruiker. De Europese BEFIGS-versie (Brazilian/Portuguese, English, French, Italian, German, Spanish) heeft 8 MB Flash-ROM om al deze talen te herbergen. Dus is het wachten op Flash-programma's zoals Jacksprat en JackFlash die de niet gebruikte talen kunnen verwijderen en de vrijgekomen MB's kunnen vullen met andere programma's.

Connectivity

De Tungsten|T maakt gebruik van de Universal Connector. Hardwarematig kunnen alle accessoires die gebruik maken van deze Universal Connector worden aangesloten. Problemen kunnen echter ontstaan bij de drivers. Deze moeten namelijk eerst worden herschreven om ook onder PalmOS5 gebruikt te kunnen worden. Het is dus raadzaam om vantevoren even de website van de fabrikant te raadplegen of een e-mail te sturen.
De Tungsten|T kan overweg met bijna alle bestaande SD- en MMC-uitbreidingskaarten. Dit geldt voor zowel de geheugenkaarten als de speciale SD/MMC-kaarten die Palm levert. Ook hier geldt weer dat je beter even vooraf kunt controleren of iets werkt of niet.
De Tungsten|T heeft nu standaard Bluetooth (versie 1.1) ingebouwd. Er worden drivers meegeleverd voor alle nu reeds beschikbare Bluetooth telefoons, waaronder de in Nederland populaire modellen Ericsson T39m, de Sony/Ericsson T68i en de Nokia 6310/6310i. Voor het opzetten van de verbinding tussen Palm en mobiele telefoon wordt als aparte applicatie Phone Link meegeleverd. Binnen vier klikken heb een werkende verbinding tussen je GSM en de Tungsten|T. Ook het opzetten van een GPRS-verbinding is nu makkelijker dan ooit, mits je gebruik maakt van KPN Internet Everywhere of Libertel Vodafone. O2 en Ben komen niet in het rijtje van beschikbare providers voor. Dit kan in de nabije toekomst nog wijzigen, aangezien er op de PC ook een Phone Link Updater wordt geinstalleerd. Dit programma zorgt ervoor dat er nieuwe drivers voor mobiele telefoons en nieuwe providers aan de Phone Link-applicatie op de Palm worden toegevoegd.

Nieuw is ook dat er in de standaardapplicaties opties beschikbaar zijn om een event, een adres, een memo of een notepad-krabbel naar een andere gebruiker te sturen. Niet via de normale Beam via infrared methode, maar via Bluetooth of zelfs per SMS. Zelfs een hele adrescategorie kan doorgestuurd worden naar de mobiele telefoon.
Voor Bluetooth worden er ook nog extra programma's meegeleverd. Bluechat en Blueboard, een tekenapplicatie waarbij je met mede-Blueboarders aan dezelfde tekening werkt. Verder ook nog Dialer voor het draaien van een nummer vanaf de Tungsten|T. Overigens werkt deze laatste applicatie ook gewoon voor infrarood-verbindingen.

Stylus

Bij de Tungsten|T wordt een nieuwe stylus meegeleverd. Deze is telescopisch: even indrukken en hij schuift uit, waarna je de stylus makkelijk kan verwijderen uit de houder. Ook het terugzetten gaat simpel. In uitgeschoven toestand is dit een prettig te gebruiken stylus met voldoende gewicht en een goede balans. Het schrijven op het scherm voelt goed aan, waarbij opvalt dat de herkenning snel en goed is.
De stylusopening is wederom gewijzigd, dus styli voor eerdere modellen zijn niet meer te gebruiken. Althans, ze passen niet in de stylussilo. Een resetpin is niet meer nodig, want dit is de eerste Palm waarbij het resetgat groot genoeg is voor de styluspunt. Resetten kan alleen als de unit opengeschoven is, in gesloten toestand is de resetopening afgedekt.

De Hires API

Hires houdt in dat er ondersteuning is voor schermen met een resolutie van 320x320 beeldpunten (pixels). De schermen in 'oudere' modellen van Palm hebben ondersteuning voor maximaal 160x160 beeldpunten. Sony maakt al langer gebruik van hoge resolutieschermen, maar met een door hunzelf geschreven Hires API.

Een API is een onderdeel van het totale operating systeem dat een bepaalde taak uitvoert. PalmSource, de makers van PalmOS5, hebben samen met de programmeurs van Sony het hires-deel van het operating systeem herschreven en deze een standaard in PalmOS5 gemaakt. Sony heeft toegezegd voortaan ook deze hires-ondersteuning te gebruiken, in plaats van de eigen Sony Hires API die in modellen als bijvoorbeeld de Clié N770C en de Clié T625C aanwezig is.
Helaas houdt dit wel in dat applicaties die nu wel geschikt zijn voor hires, maar geprogrammeerd zijn met de Sony Hires API niet in hoge resolutie kunnen worden getoond op de Tungsten|T. Het zal echter een kwestie van tijd zijn voordat deze programma's herschreven worden met ondersteuning voor de standaard PalmOS5 Hires API.

Overigens heeft Sony weer een eigen variant geschreven voor de OS5 modellen met Virtual Graffiti. Deze werken namelijk, net als de NR70V met PalmOS 4.1, met een schermresolutie van 320 x 480 pixels.

Het scherm in hoge resolutie

De Tungsten|T is de eerste handheld van Palm Inc. met een hires scherm, in staat om 320 x 320 pixels te tonen (zie kader 'De Hires API').
Hoge resolutie heeft een belangrijke aantal voordelen. Vooral bij het gebruik van spreadsheets en foto's is het verschil overduidelijk. Maar ook gewone teksten zijn veel beter te lezen op hoge resolutie. Vooral voor lange teksten, zoals e-books, is hoge resolutie een verademing. De op de eerdere modellen met 160x160 resolutie en kleurenscherm zichtbare beeldpixels zijn nu totaal verdwenen.

Het scherm is gemaakt van glas en is in staat om 16-bits kleur te tonen, oftewel meer dan 65000 kleuren. Foto's worden getoond met een goede kleurbalans, alhoewel de kleuren iets fletser zijn dan het origineel. De aanwezige schermverlichting is zeer goed te noemen, met een zeer ruime instelmogelijkheid, varierend van heel zwak tot extreem sterk. Ook met de schermverlichting uit is het scherm voldoende leesbaar.
Het Graffiti-deel heeft de standaardiconen voor Applications, Menu en Find. Op de plek van het rekenmachine-icoon zit nu een ster, door Palm Favorites genoemd. Deze ster kwamen we ook al tegen bij de Palm Zire. Verder het kloksymbool en het zonnetje voor het instellen van de backlight.

Geluid

Aan de linkerkant zit een knop voor het opnemen van Voice Memo's, oftewel gesproken opnames, die maximaal één uur lang mogen zijn. Deze geluidsbestanden worden overgebracht naar de PC of MAC tijdens het synchroniseren. De Hotsync Manager is uitgebreid met een Voice Memo conduit, zodat je deze .WAV-files ook via de Palm Desktop kunt beluisteren, verder bewerken of meesturen als e-mail bijlage. De .WAV-files worden opgeslagen met een bitrate van 32kbps, 8khz sample rate en in mono. Een voice memo van 40 minuten is dan ruim 9mb. Op de Tungsten|T zelf kun je instellen dat een opname direct op een geheugenkaart wordt geplaatst, zodat je interne geheugen niet te snel volloopt. Voice Memo's kunnen ook via Bluetooth of via SMS worden verstuurd. Dit laatste is overigens niet echt aan te raden, want een Voice Memo van twee seconden levert een totaal aan 66 SMS'jes op. Een Voice Memo kan verder nog gekoppeld worden aan een alarm. Helaas zijn Voice Memo's niet op te slaan als alarm. Je kunt ze dus niet gebruiken in Datebook.
De Tungsten|T zou in staat moeten zijn om MP3's af te spelen, maar de benodigde software is nog niet beschikbaar. RealAudio en Palm zullen de software gezamenlijk gaan uitgeven. Er wordt een releasedatum van eind december verwacht.

Conclusie

Met de Tungsten|T heeft Palm de grote stap voorwaarts gemaakt naar een nieuw besturingssysteem en een nieuwe processor, de TI OMAP1510 ARM als vervanger voor oudgediende Motorola Dragonball. Het grote wachten is nu op software die geschikt wordt gemaakt voor PalmOS5 en de ARM processor, en natuurlijk op de zwaardere multimedia-mogelijkheden. Het hires scherm is een absolute verademing en een genot om naar te kijken, zeker als de applicaties ook van de 320 x 320 resolutie gebruik maken. De ingebouwde Bluetooth gaat opmerkelijk zuinig om met de batterij. Zowel de configuratie van Bluetooth met mobiele telefoon en bijvoorbeeld GPRS als de daadwerkelijke communicatie zijn een sterke verbetering ten opzichte van het werken met de Palm Bluetooth SD card. Minpunten zijn het nog niet beschikbaar zijn van MP3-software, de (voorlopig) beperkte D-pad ondersteuning en de wat matige luidspreker.

Verbeterpunten

  • speakervolume is matig
  • geen meegeleverde MP3 functionaliteit (RealAudio Player wordt verwacht)
  • geen aanduiding dat de accu is volgeladen

Pluspunten

  • hires scherm
  • mooie vormgeving en afwerking
  • zeer compact
  • snel opstarten en werken van applicaties
  • 5-way Navigator / D-pad voor snel raadplegen en bedienen
  • ingebouwd Bluetooth
  • veel extra software meegeleverd
  • acceptabel energieverbruik

Gegevens Palm Tungsten|T (m550)

  • Producent: Palm, Inc.
  • Afmetingen: 10,2 x 7,5 x 1,5 centimeter (gesloten), 12,2 x 7,5 x 1,5 (open)
  • Gewicht: 158 gram
  • Processor: Texas Instruments OMAP1510 (144 Mhz ARM en 200 Mhz C55x DSP)
  • Besturingssysteem: PalmOS versie 5.0
  • Geheugen: 16 MB RAM (14 MB vrij), 8 MB Flash-ROM (4 MB Flash-ROM in de USA versie)
  • Scherm: TFT, 320 x 320 pixels resolutie, 16-bits (65.000+) kleuren, reflective frontlight
  • Voeding: Oplaadbare Lithium-Polymeer accu
  • Prijs: €550 tot €699
  • Verkrijgbaar bij: de bekende computerwinkels of online, bijvoorbeeld via Mobileware of PDAshop

Relevante links

Als je dit een leuk review vond, ben je misschien ook geïnteresseerd in:

Vragen, opmerkingen of discussie?

Via deze thread in het forum

Home | Nieuws | Reviews | Tips | Shop | Channel Navigator | Nieuwsbrief | Forums

© Copyright Nederlandse Palmclub Stichting   Over deze site

iCulture | Alles over Google Android